“Een ander helpen zichzelf te helpen”

“Een ander helpen zichzelf te helpen”(Centrale visie van de Academie Integrale Wetenschappen – SPSO):
“Eendagsvlinders” is de titel van een boek van Irvin D. Yalom. Ik lig in bed de eerste twee verhalen in het boek te lezen. Het zijn verhalen uit zijn zeer rijke psychotherapeutische ervaring. Nadat ik de twee eerste verhalen gelezen heb lig ik in bed te denken. Eigenlijk weten we niet wat een cliënt helpt, en dat zegt Yalom regelmatig in al zijn boeken. Het zijn vaak de cliënten zelf die hem verbazen. Ik moet denken aan een gesprek met Fransje de Jongh, docent en trainer (naast de vele andere taken die ze vervult … ) bij de SPSO waarin ze zegt dat cliënten vaak aangeven door een bepaalde zin van de therapeut geholpen te zijn geweest waarvan de therapeut zich zelf niet kan herinneren dat hij die heeft gezegd, laat staan dat hij zou beseft hebben dat het belangrijk was.
Wat ik probeer duidelijk te maken is dat we het niet beter weten dan de cliënt, integendeel zelfs. We kunnen alleen in alle eerlijkheid, openheid en gelijkwaardigheid de therapeutische relatie aangaan en er zo bewust en organisch mogelijk mee omgaan; het gesprek zich laten ontplooien zoals het zichzelf ontplooit, vanuit de eigen (vaak onbewuste) dynamiek. Hoe het gesprek overkomt op de cliënt is vaak totaal verschillend van hoe de therapeut het gesprek zelf ervaren heeft. Ook die conclusie trok Yalom nadat hij met een cliënte gedurende lange tijd had samengewerkt en haar gevraagd had om telkens een verslagje te schrijven over hoe zij de sessie had beleefd en wat voor haar belangrijk was geweest. Yalom deed hetzelfde na iedere sessie. Toch waren beide verslagen telkens compleet verschillend.
Wat het allerbelangrijkste blijkt te zijn in een therapeutische relatie is de kwaliteit van de aanwezigheid in de ontmoeting, de echtheid van de ontmoeting, de oprechte interesse die men voor de cliënt heeft en het vertrouwen in het proces en in de cliënt. Wij hebben niet de antwoorden op hun vragen. We kunnen alleen meeluisteren en meekijken. De antwoorden bevinden zich in de cliënt en die zijn voor elkeen verschillend. We kunnen hen alleen proberen te helpen om zichzelf te helpen. Dit geeft tevens blijk van respect en diep vertrouwen in het kunnen en de innerlijke wijsheid van de cliënt, ook als ze zelf dat gevoel voor even of al een hele tijd kwijt zijn. We geven hen terug wat ze misschien voor een deel kwijt zijn geraakt: hun eigen leven en hun verantwoordelijkheid ervoor.
Jung zegt het op zijn manier, met nog een extraatje: „Most of the therapeutic effect in the analytical performance depends, you know, upon invisible things. I often say to my patients, “It does not matter what I say; it is important that I say something, that I am there, that I am on the spot with you. That is the thing that really counts.” I often do not know what I am going to say, but what I say helps. I simply react, and if I am doing that, that is real therapeutic art. If I should map out some plan as to how to cure the patient, that would be a big mistake because it would be arbitrary and calculated, something which has nothing to do with reality. When two people carry on an analysis together, they follow a plan which is preexistent in the unconscious and works by thoughts which have been thought out before, but in the unconscious. We have to follow the lead of the unconscious and not the lead of the conscious process. Usually when there is a conscious purpose we are defeated because that has nothing to do with the unconscious. We are really up against something which is not identical with our conscious.“
~ Carl Jung, Dream Symbols of the Individuation Process, p. 93